تبیین اندیشه‌های شهید بهشتی در کتب درسی/استخراج درسهای نوستالژیک

معاون وزیر آموزش و پرورش و رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به تبیین اندیشه‌های شهید بهشتی در کتب درسی، تقویت بنیان‌های فکری دانش‌آموزان، ورود مفاهیم حقوق شهروندی، خرافه‌زدایی از معارف اسلامی در کتب درسی و غیره پرداخت.

به گزارش خبرنگار «آموزش و پرورش» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محی‌الدین بهرام محمدیان در نشست خبری که به منظور تبیین اندیشه‌های شهید بهشتی در آستانه سالروز گرامیداشت شهدای هفتم تیر ترتیب داده شده بود با بیان اینکه در برنامه درس ملی هویت اسلامی، ایرانی و انقلابی در افق چشم‌انداز 1404 و دستاوردهای حوزه تفکر اسلامی باید توسعه یابد گفت: یکی از روش‌هایی موجود برای توسعه این مهم و صیانت از هویت ایرانی اسلامی پرداختن به ارزش‌های انقلاب، شهدای انقلاب اسلامی و شهدای دفاع مقدس است تا با گسستگی بین نسلها مواجه نشویم.

وی ادامه داد: باید نسل اول انقلاب با نسل چهارم ارتباط تنگاتنگی داشته باشد. متاسفانه ما تعداد زیادی شخصیت فرهنگی در ایران داریم که آن‌ها را معرفی نکرده‌ایم اما به معرفی میراث جهان می‌پردازیم.

استخراج درس‌هایی که جنبه نوستالژیک از کتب درسی دهه 60 و 70

رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه بنا شده است کتاب‌های قدیم و جدید‌التالیف مورد بررسی قرار بگیرند تا مشخص شود تا چه اندازه به این مباحث به شکل سازمان یافته پرداخته‌ایم گفت: بناست درس‌هایی که جنبه نوستالژیک دارند از کتاب‌های درسی دهه 60 و 70 استخراج و به شکل یک مجموعه دربیاوریم.

محمدیان ادامه داد: همچنین به گروه معارف ماموریت داده‌ایم تا در کتب تعلیمات دینی، شخصیت فکری و تئوری‌پردازی‌های شهید بهشتی را با بازنگری در کتاب‌های درسی وارد کند. یکی از وظایف مراقبت از افکار واندیشه‌های دانش‌آموزان‌مان است تا از انقطاع بین‌نسلی جلوگیری کنیم. دانش‌آموزان باید فرزندان زمان خود باشند اما از ریشه‌هایشان جدا نشوند.

وی افزود: شخصیت‌های بزرگی وجود دارند که هرچقدر از آن‌ها بیشتر فاصله می‌گیریم بزرگی شخصیت‌شان نمایان‌تر می‌شود که شهید بهشتی نیز در همین زمره قرار می‌گیرد.

معاون وزیر آموزش و پرورش ضمن تاکید بر اینکه لازم است نسبت به پردازش و نوآورانه کردن مفاهیم عمیق متناسب با نیازها و سلایق نسل جدید اقدام کنیم گفت: یک بازخوانی، بازنگری و بازپروری برای ورود این مفاهیم به کتب درسی لازم است اما باید ناظر به ادبیات امروز و تابع سلائق و علائق دانش‌آموزان باشد. در واقع باید ذائقه نسل امروز را در نظر بگیریم.

محمدیان افزود: متناسب‌سازی اندیشه‌های شهید بهشتی و شهید مطهری در قالب کتب مختلف، داستان، فیلم و غیره اتفاق خواهد افتاد.

رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه اندیشه شهید بهشتی و شهید مطهری در لابلای کتب درسی ما جاری و ساری است اظهار کرد: در برخی موارد به شکل مستقیم به ابعاد شخصیتی این بزرگان پرداخته‌ایم اما در برخی کتب نیز به جریان فکری آن‌ها اشاره شده است. لازم است این نوع جریان فکری که انقلاب با آن شکل گرفته برای جلوگیری از انقطاع این خط فکری همواره متناسب با نیازهای امروز به‌روزرسانی شود.

کتب درسی صفحه نیازمندی‌های روزنامه یا تابلو اعلانات نیستند

وی در پاسخ به پرسش خبرنگاری پیرامون درخواست‌های متعدد دستگاه‌های مختلف برای ورود مفاهیم گوناگون به کتب درسی برای فرهنگ‌سازی اظهار کرد: کتب درسی صفحه نیازمندی‌های روزنامه یا تابلو اعلانات نیستند که هر کسی هر چیزی را بر روی آن نصب کند. کتاب درسی به مثابه فرهنگ هر ملت است و باید مباحث علمی، فرهنگی و اعتقادی در آن لحاظ شود.

رییس سازمان پژوهش وبرنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه درخواست‌های بسیاری به ما برای ورود مفاهیم مختلف به کتاب‌های درسی ارائه می‌شود اما درباره آن گشاده‌دست عمل نمی‌کنیم عنوان کرد: در سال‌های گذشته حدود 250 درخواست از مراجع عمومی به ما رسیده که اگر بخواهیم برای هر کدام هم یک صفحه بنویسیم باید یک کتاب 250 صفحه‌ای تالیف کنیم.

محمدیان ادامه داد: البته دست ما برای همکاری باز است اما به شکل شبکه‌ای عمل می‌کنیم و ا لگوی ما برنامه درس ملی است و ورود مفاهیم جدید به کتاب‌های درسی الزامات و شرایطی را دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به پنج عنصر تفکر، ایمان، علم، عمل و اخلاق اشاره کرد.

معاون وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه بر این اساس هر مفهومی را که دستیابی به مراحل حیات طیبه را نمایان‌گر باشد، برای ما پذیرفتنی است اظهار کرد: از سوی دیگر به دنبال ارتقای خلاقیت دانش‌آموزان و قدرت تفکر آن‌ها هستیم. ما نمی‌توانیم یک تابلو بنویسیم و بگوییم حل‌المسائل است.

وی تاکید کرد: علاوه بر این محتوای کتاب‌های درسی باید به شایستگی‌هایی برای فرد منجر شود. دانش در عالم بسیار است اما آیا همه آن‌ها منجر به شایستگی می‌شوند؟ از سوی دیگر باید این مسئله را در نظر گرفت که مدت حضور دانش‌آموز در مدرسه محدود است و نمی‌توان در این خصوص شتابزده عمل کرد.

محمدیان در ادامه با بیان اینکه محتوای کتب درسی باید با گروه سنی دانش‌آموزان نیز تناسب روان‌شناختی داشته باشد گفت: به عنوان مثال جلوگیری از رفتار پرخطر یا اعتیاد را نمی‌توانیم در مقطع ابتدایی مطرح کنیم. یا انواع عقود بیمه‌ای و مباحث کلان اقتصادی را نمی‌توانیم در کتب مقطع دبیرستان داشته باشیم. ما تنها می‌توانیم به گوشه‌ای از این موارد که جزو ضروریات هستند بپردازیم.

ورود برخی مباحث زیست‌محیطی در کتب استان‌شناسی و زیست‌شناسی

رییس سازمان پژوهش وبرنامه‌ریزی آموزشی در پاسخ به پرسش خبرنگاری درباره تفاهم‌نامه اخیر آموزش و پرورش با سازمان محیط زیست برای ورود برخی مباحث زیست محیطی به کتب درسی اظهار کرد: معنای همه تفاهم‌نامه‌ها این نیست که برخی مفاهیم در کتب درسی وجودندارد بلکه منظور تاکید بیشتر بر روی آنهاست.

وی افزود: البته امسال برخی مباحث زیست‌محیطی در کتب استان‌شناسی و زیست‌شناسی استان‌های مختلف از جمله مازندران، گلستان و سمنان وارد شده است.

محمدیان همچنین در پاسخ به پرسشی پیرامون تاکید رییس جمهور برای ورود مفاهیم مربوط به حقوق شهروندی در کتب درسی گفت: مباحث مربوط به حقوق شهروندی در کتب درسی ما موجود بود اما پس از فرمایشات رییس جمهور با تاکید و دقت بیشتری درباره آن ورود پیدا کردیم. به عنوان مثال کتاب مطالعات اجتماعی پایه سوم درس‌هایی را در راستای حقوق و تکالیف شهروندی دارد. همچنین دکتر روحانی بر روی درس انشاء توجه ویژ‌ه‌ای داشتند البته مباحثی پیرامون این موضوع مطرح بود که درس انشاء در چارچوب ادبیات دنبال شود.

وی ادامه داد: اما چون علاقه‌مندی در این خصوص وجود داشت برنامه‌ریزی برای در نظر گرفتن زنگ انشا در مدارس انجام شد، البته امروز روش‌های قابل قبول در برنامه‌ریزی درسی تلفیقی هستند و بنا نیست برای هر نیاز یک درس جدید در نظر گرفته شود.

خرافه‌زدایی از معارف اسلامی در کتب درسی

معاون وزیر آموزش و پرورش همچنین در پاسخ به پرسشی درباره اتفاقات اخیر در کشورهای منطقه و پیشروی‌های تکفیری‌ها اظهار کرد: برخی حوادث در منطقه ما پشتوانه سیاسی دارد. اتفاقات متعددی طی این چند سال تحت عنوان بیداری اسلامی در مصر یا بهار عربی در سوریه اتفاق افتاده است. من معتقدم این جریان تکفیری ساخته و پرداخته یک سیاست آمریکایی انگلیسی است.

محمدیان افزود: سابقه این‌ها در ایجاد نزاع‌های فکری مذهبی در 100 سال اخیر را بسیار دیده‌ایم. آن‌ها دنبال این هستند که جریان اسلام‌خواهی که در آمریکا و اروپا به وجود آمده و نتوانسته‌اند با تئوری اسلام‌هراسی جلوی آن را بگیرند با ایجاد این درگیری‌ها از بین برده و همبستگی مسلمانان را نسبت به هم کم کنند.

وی با اشاره به اینکه باید در همین راستا بنیان‌های فکری فرزندان‌مان را تقویت کنیم گفت: وظیفه ما در آموزش و پرورش این است که تقویت بنیان‌های فکری دانش‌آموزان را در مقابله این هجمه فکری مد نظر داشته و اسلام واقعی را تبیین کنیم. اسلام دین خشونت نیست و بر همزیستی، صلاح و زندگی مسالمت‌آمیز در میان ابنای بشر تاکید دارد.

رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تاکید کرد: باید مراقبت کنیم تفرقه‌انگیزی میان مسلمانان و بویژه شیعیان به اندیشه فکری دانش‌آموزان راه نیابد. یکی دیگر از وظایف ما در کتاب‌های درسی این است که از پیرایه‌ها و خرافه‌های غیر دینی که شکل می‌گیرد جلوگیری کرده و پیرامون آن روشنگری کنیم. البته دستگاه‌های مختلف در این خصوص اقدامات مختلفی را در دست دارد و معاونت پرورشی آموزش و پرورش نیز در این حیطه فعالیت‌هایی را آغاز کرده است.

محمدیان در ادامه ضمن تاکید بر اقدامات این مجموعه برای خرافه‌زدایی از معارف اسلامی در کتب درسی اظهار کرد: یکی از اهدافی که دنبال می‌کنیم این است که نسبت به خرافه‌هایی که پیرامون اسلام اتفاق می‌افتد هشدار دهیم. این امر مدتی است آغاز شده است و به طور جدی دنبال می‌شود.

وی افزود: به عنوان مثال به طور مستقیم نمی‌گوییم فرهنگ خرافه‌ای "قمه‌زنی" ناصحیح است بلکه در مباحث معارفی تاکید می‌کنیم که ضرر زدن به نفس جایز نیست. مباحثی مانند اعتیاد که به جسم آسیب می‌رسانند نیز در همین زمره قرار می‌گیرند.

با تولید کتب غیر استاندارد برخورد می‌کنیم

رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در پاسخ به این پرسش که آیا قرار دادن پیش‌نویس کتب جدید‌التالیف پایه‌های چهارم و هشتم بر روی پایگاه اطلاع‌رسانی این سازمان موجب سوء استفاده برخی ناشران نمی‌شود گفت: اینکه پیش‌نویس این کتاب‌ها زودتر بر روی سایت قرار گرفته است اشکالی ندارد و ما به دنبال این بودیم که نظرات دبیران و کارشناسان را برای نهایی کردن آن دریافت کنیم. البته تولید کتب کمک‌آموزشی اشکالی ندارد ولی ما با تولید کتب غیر استاندارد مخالف هستیم. اگر هم خطایی در این خصوص مشاهده کنیم حتما تذکر می‌دهیم و برخورد می‌کنیم.

محمدیان ادامه داد: به ما پیشنهاد کرده بودند فهرستی از کتاب‌های ضعیف در حوزه کمک آموزشی را در کنار معرفی کتاب‌های برتر منتشر کنیم البته این موضوع تنها در حد پیشنهاد است.

راهکارهای حفظ فرهنگ بومی ایران در مناطق مختلف کشور

وی همچنین در پاسخ به پرسشی درباره راهکارهای حفظ و نگه داشتن فرهنگ بومی ایران در مناطق مختلف کشور اظهار کرد: در حال حاضر ما شبکه‌های محلی، مطبوعات محلی و پایگاه‌های اینترنتی بومی داریم که به زبان‌های خود مطالبی را منتشر می‌کنند و اشکالی هم ندارد و می‌توانند در حفظ فرهنگ بومی که زبان اقوام نیز نیز از جمله آن‌هاست نقش موثر و مثبتی داشته باشند.

معاون وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: در حال حاضر نیز در کتاب‌های استان‌شناسی، جغرافیا، فرهنگ و تاریخ استان‌ها به طور اختصاصی مورد توجه قرار دارد اما درباره آموزش به زبان بومی باید گفت که این مسئله باید توسط نهادهای ذی‌ربط از جمله شورای عالی انقلاب فرهنگی تفسیر شود زیرا قانون درباره آموزش به زبان بومی سخنی نگفته است بلکه می‌گوید معیار باید زبان فارسی باشد و هویت یکپارچه ما حفظ شود.

محمدیان ادامه داد: البته پیشنهادی را مطرح کرده‌ام که می‌تواند در راستای حفظ فرهنگ اقوام به عنوان یک سرمایه ملی موثر باشد؛ بر اساس این پیشنهاد می‌شود بسته‌ای از ادبیات و زبان اقوام را تولید و منتشر کنیم تا هر کس علاقه‌مند است بتواند به فراخور نیازش از آن استفاده کند.