تدبیر آموزش و پرورش برای ترویج حجاب

حجت‌الاسلام‌ و المسلمین محی‌الدین بهرام محمدیان در گفت‌وگو با خبرنگار «آموزش و پرورش» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره محتوای آموزشی پیرامون "حجاب و عفاف" اظهار کرد: کتاب درسی تعریف خاص خود را دارد. انتقال دانش در کتب درسی باید مصداق علمی داشته باشد. همچنین صیانت از ارزش‌ها، رفتارها و هنجارهای اجتماعی و دینی حتما باید مورد توجه قرار بگیرد.

وی افزود: مسئله حجاب از جنبه‌های مختلف قابل توجه است. از یک جهت ارزشی اخلاقی است که باید در جامعه رعایت شود. از سوی دیگر توصیه و سفارش است. مسئله دیگر هویت ملی ماست. حیا، عصمت و عفاف همواره به عنوان یک ارزش ملی برای ایرانیان دارای اهمیت بوده است، این در حالی است که امروزه عناصری مانند عفت، عصمت و حیا مورد هجوم دنیای مادی قرار گرفته است.

حجاب و عفاف سنگر مقاومت در برابر هجمه‌های فرهنگی

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی کشور با بیان اینکه در یک مقطع زمانی دعوت به حجاب و عفاف تنها یک توصیه اخلاقی بود گفت: اما امروز حجاب و عفاف یکی از سنگرهای مقاومت در برابر هجمه‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است. حتی در دوره پهلوی اول کسانی که مروج بی‌حجابی بودند قصد داشتند فرهنگی که در غرب به وجود آمده است را به ایران منتقل کنند و معتقد بودند که بی حجابی برای زن آزادی تلقی می شود اما امروز اساسا بی‌عفتی به صنعتی تبدیل شده است که پشتوانه تجاری دارد.

وی ادامه داد: اخیرا کتابی با موضوع هتلداری در غرب به دستم رسید که در آن بی‌عفتی به عنوان یکی از روش‌های جذب توریست و ثروت معرفی شده بود. تصور کنید اگر این اندیشه به جوامع دیگر چون جامعه ما پمپاژ شود، چه فاجعه‌ای اتفاق می‌افتد؟ در اینجا دیگر بحث اخلاق و رفتار سیاسی مطرح نیست. باید بحث کرد که آیا این نحوه درآمد‌زایی مشروع است یا نامشروع ؟ ارزشی است یا خیر؟

جایگاه حجاب و عفاف در کتب درسی

محمدیان با بیان اینکه متاسفانه امروز برخی معتقدند می‌توانند فلان کار اشتباه یا حرام را برای مدتی انجام دهند تا به یک رفاه نسبی برسند و سپس توبه کنند، گفت: باید مراقبت کرد دشمن از این زاویه وارد نشود. باید از ارزش‌های خود صیانت کنیم تا حجاب برای ما به عنوان یک ارزش اجتماعی، اخلاقی و هنجاری که باید به آن پایبند باشیم همواره حفظ شود. باید این موضوع در کتاب‌های درسی و در جاهای مختلف به تناسب مطرح شود.

معاون وزیر آموزش و پرورش با اشاره به سابقه حجاب در ایران و اسلام گفت: در کتاب‌های ادبیات حجاب به عنوان ارزش اخلاقی مطرح شده است. همچنین در کتاب دینی به عنوان یک تکلیف دینی و در مطالعات اجتماعی به عنوان هنجار اجتماعی مورد تاکید قرار گرفته است.

استفاده از عنصر عقلانیت در کنار عواطف برای نهادینه‌سازی مفهوم حجاب

دانش‌آموز باید انتخابگر باشد

وی تاکید کرد: آرامش ذهنی دانش‌آموزان برای ما مهم است و باید این مباحث با یک عقلانیت به هم گره بخورند که دانش‌آموز ما دیگر تابع احساس و عاطفه نباشد. البته خوب است برای تشویق به حجاب از عواطف استفاده شود، اما خانه‌های مبتنی بر حس و عاطفه می‌توانند به وسیله یک حس و عاطفه مهاجم دیگر که آنها را تهدید می‌کند فرو بریزند. بنابراین ما از این حس و عاطفه برای تشویق استفاده می‌کنیم، ولی مباحث باید با عقلانیت پیش برود به گونه‌ای که دانش‌آموز در رفتار خود انتخابگر باشد.

منافاتی برای انجام وظیفه دستگاه‌های تامینی و امنیتی وجود ندارد

محمدیان افزود: البته از سوی دیگر منافاتی وجود ندارد که دستگاه‌های مختلف تامینی و امنیتی وظایف خود را انجام دهند ولی بحث ما آموزش و تربیت است و نمی‌خواهیم وظیفه خود را به دوش دیگری بیندازیم. این روزها در کشور ما باب شده است که هرکس وظیفه‌اش را به دوش دیگری بیندازد. ولی ما خود را موظف می‌دانیم اخلاق، ارزش‌ها و کرامت انسانی جامعه را حفظ کرده و در این چارچوب به مسئله حجاب و عفاف بپردازیم.

وی با تاکید بر اینکه در این میان حجاب و عفاف را مختص زنان و دختران نمی‌دانیم گفت:‌ بلکه این ارزش‌ها متناسب با رفتار های جنس مذکر متفاوت است و این ارزش‌ها به آنها نیز باید تعمیم یابد.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی کشور درباره تغییر دیدگاه دانش‌آموزان در سال‌های اخیر نسبت به حجاب به پژوهش‌های انجام شده در این خصوص اشاره کرد و گفت : در کشور ما از 18 سال قبل دو تا سه مطالعه و پژوهش کلان در زمینه ارزش‌ها و نگرش افراد انجام شده است. یکی از محور های مهم در حیطه نگرش، حجاب و عفاف بوده است. طرز نگاه ایرانیان به حجاب در مطالعاتی که از سوی سازمان ملی جوانان و وزارت فرهنگ و ارشاد انجام شده مورد توجه قرار گرفته است.

مخالفت با حجاب به معنای انکار حجاب در بین جوانان ما بسیار کم است

محمدیان ادامه داد: نتایج نشان می‌دهد مخالفت با حجاب به معنای انکار حجاب در بین جوانان ما بسیار کم است. شاید همه ملتزم به حجاب نباشند و یا حجاب را خوب رعایت نکنند، ولی اینکه عده‌ای حجاب را به طور کلی انکار کنند اندک‌اند، اما زمانی که از همان‌ها می‌پرسیم چرا حجابتان را رعایت نمی‌کنید جواب‌های متفاوتی دارند. برخی بافت اجتماعی و برخی دیگر تربیت خانوادگی را در این زمینه موثر می‌دانند. حتی برخی سوال کرده‌اند " مگر حجاب من چه مشکلی دارد؟"

وی با تصریح اینکه کسانی که باید ساختار ذهنی و فکری جامعه را مهندسی کنند، این کار را به درستی انجام نداده‌اند گفت: مطالعات موردی در چند شهرستان انجام شده است و طی نظرسنجی‌هایی از دانش‌آموزان خوسته شده است که میزان علاقه‌مندی خود را نسبت به حجاب اعلام کنند. در اینجا برخی مسائل روشن می‌شود. برای برخی دانش آموزان مطرح بوده است که آیا حجاب همان چیزی است که شما می‌گویید؟ یعنی آیا تنها چادر حجاب است یا حجاب دیگری هم هست؟ آیا لباس‌های بومی و منطقه‌ای ما حجاب تلقی می‌شود؟ چرا ما باید حجاب داشته باشیم و بقیه نباید چشم خود را نگه دارند؟

معاون وزیر آموزش و پرورش افزود: با این حال چه کسانی که در جهت انکار حجاب هستند و چه کسانی که در جهت اثبات آن عمل می‌کنند همگی حجاب را قبول دارند. در واقع انکار هم نوعی پذیرفتن حجاب است و نشان دهنده این است که می‌خواهند فشار بیاورند که شرایط موحود بیشتر از این بر آنها اعمال نشود. از سوی دیگر در مطالعات اخیر برخی از نگاه‌ها حاکی از آن است که حجاب به عنوان یک نگاه سیاسی هم تلقی می‌شود. یعنی برخی گمان می‌کنند مخالفت با حجاب به مثابه مخالفت با یک جریان سیاسی است و ابزار مخالفتشان را این بدحجابی‌ها و یا کم‌حجابی‌ها می‌دانند.

وی به نتایج یک تحقیق موردی دیگر اشاره و عنوان کرد:‌ مدارسی بودند که وقتی از والدین دانش‌آموز پرسیدند چرا فرزندتان را به این مدارس می‌آورید پاسخ داده بودند که می‌خواهیم فرزندمان خوب تربیت و با حجاب بزرگ شود، در حالی که برخی از آنها خودشان نیز حجاب را رعایت نمی‌کردند ولی همان‌ها هم به دنبال این بودند که فرزندشان در مدرسه‌ای تحصیل کنند که به این ارزش‌ها توجه دارند.

راهکار آموزش و پرورش برای انتقال موفق ارزش‌ها چیست؟

محمدیان با تاکید بر اینکه اگر آموزش و پرورش بتواند به طرز هنرمندانه و با زیبایی حجاب و عفاف را هم به صورت حسی و هم عقلانی مطرح کند، یقینا در تبیین و انتقال این ارزشها موفق خواهد بود گفت: اگر کمی و کاستی در این زمینه داریم به این دلیل است که ما از نظر بعد عقلانی و عقلانیت روی این مسئله کار نکرده‌ایم و به بیان مقوله حجاب و عفاف در سطح عواطف آن هم لایه‌های سطحی حس و عاطفه بسنده کرده‌ایم. مثال‌هایی چون همانندی رابطه حجاب با در و صدف و ... اول برای دانش آموز قانع کننده است، اما کمی که بگذرد و شبهه‌هایی ایجاد شود این مفاهیم دیگر پاسخگوی شبهه‌ها و مسائل آن سن خاص نیست.